Grappig toeval. Een aantal weken geleden kocht ik het boek ‘The Meaning of Beer’ van Johnny Garrett in de prachtige onafhankelijke boekhandel Donner in Rotterdam. Je weet wel: “Je kan er boeken kopen die je hier heel zelden vindt.” En een paar dagen later las ik in de ABC Courant een recensie van Ivan Derycke: “Ik kocht het boek met het idee. Het zal wel zijn, maar als het niet waar is, is het goed gevonden. Maar kijk… het blijkt gewoon bijzonder goed gevonden én behoorlijk waar te zijn.” Om het met Balthasar Boma te zeggen: “Mijn gedacht.”
Garrett is geen amateurblogger met een schuimkraagfetisj, maar een journalistiek geschoolde bierschrijver met een gave om droge feiten te serveren met een flinke scheut humor. Zijn boek zit ergens tussen een wetenschappelijke verhandeling en een wereldreis met een pint in de hand. In negen kloeke hoofdstukken toont hij hoe bier de wereldgeschiedenis niet alleen heeft begeleid, maar vaak ook een stevige duw heeft gegeven.
Als je denkt dat bier gewoon een fris drankje is om mee te ontspannen, denk dan nog eens goed na. Dit boek neemt je mee op een ontdekkingstocht waarin bier – dat bescheiden mengsel van water, gerst en hop – een hoofdrol speelt in de ontwikkeling van onze beschaving. Garrett duikt in de oorsprong van bier en schetst hoe de Mesopotamiërs zulke goede brouwers werden dat ze de landbouw uitvonden om de gerstsaanvoer op peil te houden. En dat is nog maar het begin. Bier blijkt een centrale rol gespeeld te hebben in religie, geneeskunde, sociale rituelen en, eerlijk is eerlijk, waarschijnlijk ook een hoop twijfelachtige levensbeslissingen.
Het begon dus allemaal met… slecht bier. Garrett gooit meteen een bom in hoofdstuk één: beschaving is niet de oorzaak van bier – het is andersom. De oudste sporen van brouwen zijn 13.000 jaar oud, dus nog lang voor er sprake was van steden, belastingen of burenruzies. In Abydos (Egypte) wordt momenteel de grootste brouwerij uit de oudheid opgegraven, gebouwd door farao Narmer om indruk te maken en de goden te paaien. Bier was macht, propaganda en een betalingsmiddel. Piramidebouwers werden betaald in bier – en eerlijk, dat klinkt beter dan maaltijdcheques.
Hoofdstuk twee leest als een technologisch jongensboek. Spaten koelde bier nog voor de koelkast bestond. Carlsberg ontdekte nieuwe giststammen. En het Sint-Pancrasstation in Londen? Dat werd gebouwd om bier efficiënt naar de hoofdstad te vervoeren – inclusief lagerruimtes onder de perrons. Ja, je volgende treinrit heeft meer met pinten te maken dan je dacht.
Hoofdstuk drie duikt de politiek in. In Westminster blijken pinten en politiek al eeuwen een stevig koppel te zijn: debatten, deals en beslissingen worden er evengoed aan de toog gemaakt. En in München kreeg een zekere schreeuwlelijk pas echt gehoor dankzij de reusachtige bierhallen waar hij zijn praatjes kon verkopen. Garrett bezocht zelfs Prins Leopold von Wittelsbach, die hem het originele Reinheitsgebot liet zien – bierwetten avant la lettre.
Hoofdstuk vier stelt de vraag: bepaalt bier onze identiteit? Het antwoord is een klinkende ja. Tsjechië zonder pils is ondenkbaar. Duitse immigranten brachten hun biercultuur mee naar de VS, waar het zich ontwikkelde tot een nieuw hoofdstuk in de mondiale biergeschiedenis.
Hoofdstuk vijf is pure reclamegeschiedenis. Denk aan Guinness-campagnes die wereldwijd impact hadden, soms zonder één pint in beeld. Slimme storytelling, maatschappelijk geladen thema’s en daarna… uiteraard een Guinness om erover na te praten.
In hoofdstuk zes wordt bevestigd wat wij allang weten: bier en eten zijn een gouden combinatie. Garrett duikt in de geschiedenis van fermentatie en vermeldt terloops dat men vroeger bier aan baby’s gaf. (Probeer dat vandaag eens op een festival – Minister van Gezondheid en Betutteling Frank Vandenbroucke krijgt spontaan een beroerte.)
In hoofdstuk zeven toont Garrett hoe bier gemeenschappen smeedt. Op vrijdag na het werk, aan de toog of in de tuin – bier is vaak het bindmiddel waarmee we stoom aflaten en elkaar vinden. Om dat in zijn meest bijzondere vorm te illustreren, reist hij naar Svalbard, de noordelijkste nederzetting ter wereld, waar zelfs daar een brouwerij mensen samenbrengt.
In het achtste hoofdstuk stelt Garrett de vraag: zorgt bier vooral ook voor plezier? Het antwoord is vanzelfsprekend: jawel, of wat had u gedacht. Hij trekt daarvoor naar München, Blumenau in Brazilië en Qingdao in China. Drie steden die op het eerste gezicht weinig gemeen hebben, maar allemaal bewijzen hoe bier mensen samenbrengt in feesten, tradities en pure levensvreugde.
Tot slot zoomt Garrett in op de nieuwste ontwikkelingen in de bierscène, met bijzondere aandacht voor gistonderzoek – en zo is de cirkel mooi rond.
Garrett heeft een feilloos talent om historische weetjes af te wisselen met droge humor, alsof hij ons wil doen twijfelen aan de prioriteiten van onze voorouders. Van Egyptenaren die brouwsels aan de goden offerden tot monniken die in stilte hun recepten perfectioneerden tussen de gebeden door: dit boek bulkt van de verrassingen die je doen beseffen dat ‘vloeibaar brood’ minstens even veel respect verdient als een versgebakken korst.
Het is het soort boek dat je doet afvragen hoeveel geschiedenis eigenlijk is geschreven door mensen met een aangename roes. Tegen de tijd dat je de laatste pagina omslaat, heb je waarschijnlijk zin om naar je favoriete brouwerij te trekken, een pint te heffen en te toosten op de eeuwenlange, licht absurde liefdesrelatie tussen mens en bier.
Jonny Garrett, The Meaning of Beer: An Alternative History of the World, €18.
Dorstig naar meer biernieuws? Klik hier!
Foto © Bart Van der Perre
