Dry January is nog niet achter de rug of het geleuter over ‘Tournée Minérale’ steekt alweer de kop op. De Standaard wijdde afgelopen weekend twee pagina’s aan de gevaren van alcohol. Hoewel het artikel op de kop na vrij genuanceerd was, noteerden we een aantal krasse uitspraken. De WHO stelt alcohol als gevaar voor de volksgezondheid op gelijke hoogte als… asbest! Frieda Matthys (Professor psychiatrie verbonden aan de VUB) poneert dat “Als alcohol vandaag werd uitgevonden, zou de stof nooit meer op de markt mogen komen, juist omdat ze ook in lage dosissen schadelijk kan zijn”. Kleine nuance, alcohol is niet uitgevonden door de mens maar komt vrij in de natuur voor. De dames en heren van de WHO en andere experten gaan voorbij aan het feit dat alcohol aan de basis van de menselijke beschaving ligt.
In tegenstelling tot heel wat diersoorten, kunnen mensen alcohol verwerken met dank aan een verzameling enzymen. Maar wanneer ontstond deze eigenschap? Wetenschappers maken onderscheid tussen twee historische modellen.
- Het eerste model stelt dat alcohol in het dieet werd opgenomen toen de mens voedsel begon te fermenteren, ongeveer 9000 jaar geleden.
- Het alternatieve model gaat ervan uit dat primaten alcohol opnamen via hun fruitdieet tot zo’n 80 miljoen jaar geleden. Om uitsluitsel te bieden in dit debat besloot Matthew Carrigan van het Santa Fe College om samen met enkele collega’s het ADH4-enzym te bestuderen. Dit enzym speelt een belangrijke rol in het verwerken van alcohol.
“Eerst werd de evolutionaire geschiedenis van ADH4 in kaart gebracht. Deze analyse toonde aan dat er ongeveer 10 miljoen jaar geleden een belangrijke verandering plaatsvond in het enzym, namelijk een mutatie op positie 294 waardoor één aminozuur in de lange keten veranderde. Vervolgens voerden de onderzoekers een ingenieus experiment uit. Zij synthetiseerden het enzym van voor de mutatie met behulp van bacteriën en vergeleken de capaciteit van dit enzym om alcohol te verwerken met het huidige enzym. En wat bleek? Het huidige enzym functioneerde maar liefst 40 keer beter dan het enzym voor de mutatie! De verandering van één aminozuur had duidelijk een positief effect op ADH4”.
Maar wat betekent deze ontdekking nu in de menselijke evolutie? De mutatie vond ongeveer 10 miljoen jaar geleden plaats. Op dat moment was er een grote klimaatverandering die bekend staat als de Middel Mioceen Klimaatovergang. Ecologische veranderingen zorgden ervoor dat de bossen in Oost-Afrika vervangen werden door graslanden en savannes. Primaten die toen leefden, ruilden mogelijk hun leven in de bomen in voor een leven op de grond. Fruit dat op de grond valt, fermenteert veel sneller, waardoor deze primaten blootgesteld werden aan hogere concentraties alcohol. Individuen met het verbeterde ADH4-enzym konden beter omgaan met deze extra alcoholconsumptie. Het enzym biedt op deze manier een adaptief voordeel en zal steeds algemener worden in de populatie. Dus dankzij enkele primaten die 10 miljoen jaar geleden hun vertrouwde boom verlieten en gefermenteerd fruit aten, kan u nu genieten van een zalig glas bier.
Professor Frank Wiens en zijn team observeerden de ‘vederstaarttoepaja’ in Maleisië. Het diertje deed zich regelmatig te goed aan de alcoholhoudende nectar van palmbloemen. Toch vertoonde dit diertje geen tekenen van dronkenschap. De alcohol dient enkel en alleen als voedsel/energiebron. Van alle levende wezens wordt de vederstaarttoepaja beschouwd als het dier dat het meeste lijkt op de gemeenschappelijke voorouder van alle aapachtigen. Ook de oermens kreeg dus zijn portie alcohol uit rottend fruit. We hebben dus een aangeboren capaciteit om alcohol af te breken. Pas wanneer we meer drinken dan onze voorouders konden verzamelen uit rottend fruit schiet onze alcoholverwerkende capaciteit uiteraard te kort…
Op uw gezondheid!
Cover © Bart Van der Perre
